حق ارتفاق که بر گرفته از کلمه رفاقت و رفیق است طبق ماده ۹۳ قانون مدنی حقی است که شخصی در املاک دیگری دارد. بنابراین به واسطه این حق یک شخص میتواند به سادگی از ملک دیگری به اندازه محدود استفاده کند. البته حق ارتفاق یا باید از طریق قرارداد و توافق مشخص شود یا به دلیل همجواری به ملک دیگری این حق میتواند به وجود بیاید. ولی صرفاً این حق تنها به اموال غیرمنقول اختصاص دارد.
از طرفی غیر قابل تقسیم است و حق بهرهمندی برای ملک مشاع به یک اندازه است. چنانچه این حق نه قراردادی باشد و نه تبعی باشد قطعاً یک حق دائمی است که به واسطه انتقال وراثت به شخص دیگری منتقل میشود.
انواع حق ارتفاق
به طور کلی حق اِرتفاق یا به دلیل همجواری با ملک شخص دیگری ایجاد میشود یا به واسطه عقد قول و قراری بین آنها به وجود میآید. ولی این حق انواع مختلفی دارد:
-
حق ارتفاق طبیعی
این نوع حق اِرتفاق فقط به دلیل وضعیت طبیعی ملک ایجاد میشود. مثلاً موقعیت ملک طوری است که شما مجبور هستید برای تردد خود از ملک شخص دیگری عبور کنید.
-
حق ارتفاق قراردادی
یکی دیگر از حق اِرتفاق که تنها با عقد قرارداد به وجود میآید حق ارتفاق قراردادی است. پس مالک یک ملکی با رضایت کامل طی نوشتن قراردادی مشخص میکند که فرد دیگری حق تردد و یا حق مجری در ملک مذکور را دارد.
-
حق ارتفاق تبعی
دقت کنید این گونه حقوق تبعی تا زمانی که حق اِرتفاق اصلی وجود داشته باشد پابرجاست. مثلاً اگر شخصی به علت موقعیت زمین خود مجبور باشد برای آبیاری و تردد و حتی مصرف آب شرب از زمین دیگری عبور کند. یعنی بدون عبور از زمین دیگری به چشمه و آب شرب دسترسی پیدا نکند پس به تبع این حق اوست که از زمین دیگری عبور کند.
مثال حق ارتفاق
برای توضیح حق ارتفاق به زبان ساده میتوان گفت به عنوان مثال زمانی که مالک یک قطعه زمین کشاورزی به علت موقعیت زمین کشاورزی خود برای آبیاری و عبور و مرور مجبور باشد از زمین کشاورزی دیگری که در جوار ملک او است عبور کند. پس برای او جهت آبیاری زمین خود در جوار زمین همسایه حق اِرتفاق وجود دارد.
حق ارتفاق در زمین کشاورزی
در حوزه کشاورزی هر شخصی برای استفاده راحتتر و بهتر از ملک خود میتواند به اندازه آنچه که نیاز دارد از ملک دیگری بهره ببرد. پس مالک زمین کشاورزی به علت همسایگی دو زمین زراعی در کنار یکدیگر به شرط اینکه راه دیگری برای عبور و مرور و آبیاری زمینها وجود نداشته باشد این حق را به شخص دیگری میدهد. ولی یادتان باشد در حق ارتفاق در زمین کشاورزی تمام هزینههای مربوط به استفاده از این حق بر عهده کسی است که دارنده حق است.
بنابراین مالک زمین مجاور اجازه ندارد خللی در حق ارتفاق وارد کند و مانع از آبیاری و تردد کشاورزان همسایه خود شود. اما متأسفانه امروزه حق ارتفاق در زمین کشاورزی جزو رایج ترین پرونده های یک وکیل ثبتی است که در محاکم قانونی پیگیری میشود. در اصطلاح حقوقی به این نوع پرونده های دعوی در مراجع قضایی ممانعت از حق گفته میشود.
در کل اصطلاح حق ارتفاق در زمین کشاورزی به مفهوم حقوقی اشاره دارد که به اشخاصی که در حوزه کشاورزی فعالیت میکنند اعطا میشود. این حقوق ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حق دسترسی به زمین کشاورزی: افراد حق دارند که به زمین کشاورزی دسترسی داشته باشند، ساختارهای توزیعی و دسترسی به زمین باید به گونهای باشد که افراد بتوانند به زمینهای لازم برای کشاورزی دسترسی داشته باشند.
- حق استفاده عادلانه از زمین: این حق به معنای مدیریت زمین به گونهای است که منافع تمام افرادی که از آن استفاده میکنند، در نظر گرفته شود. این شامل اهمیت حفظ حقوق مالکیت، حفاظت از حقوق کشاورزان، و حمایت از محیط زیست است.
حق ارتفاق جوی آب
حق ارتفاق در خصوص جوی آب و فاضلاب جزو مفاد ۹۵ و ۹۷ از اختیارات قانون مدنی است که برای فردی در ملک فرد دیگری مشخص میشود. مثلاً اگر در ملک فردی جوی آب و مجرای فاضلاب به املاک همسایگانش وجود داشته باشد آن فرد اجازه ندارد از حق تردد طبیعی همسایگانش برای استفاده از جوی آب و حق راه اب و مجرای فاضلاب جلوگیری کند.
حتی طبق ماده ۹۵ قانون مدنی هر گاه شخصی از گذشته تا به حال از ملک فرد دیگری مجرای آب به خانه و ملک خود وارد کرده است پس مالک آن ملک نمیتواند از آب بردن و تردد او جلوگیری کند. این قانون در خصوص جوی آب، لوله کشی، شبکه آبرسانی، ناودان و سایر حقوق شرب و غیره صادق است.
“حق ارتفاق جوی آب” به مفهوم حقی است که برای اشخاص یا اشیاء مرتبط با آب و استفاده از منابع آبی اعمال میشود. این حق در بسیاری از قوانین و مقررات مرتبط با مدیریت منابع آب، حقوق زیرساختی، و محیط زیست وجود دارد.
حق ارتفاق جوی آب شامل حقوق مختلفی میشود، از جمله:
- حق دسترسی به آب تمیز و سالم: افراد حق دارند که به آب تمیز و سالم دسترسی داشته باشند برای مصارف شخصی، کشاورزی، صنعتی و سایر مصارف.
- حق استفاده عادلانه از منابع آب: این حق بیان میکند که افراد باید منابع آبی را به صورت عادلانه و پایدار مدیریت کنند تا از تخریب و تضییع آنها جلوگیری شود و امکان استفاده از حق راه اب برای نسلهای آینده فراهم شود.
جلوگیری از حق ارتفاق
برای جلوگیری از حق ارتفاق ۳ رکن اساسی را باید در نظر بگیرید:
-
سابقه استفاده از حق
اگر شما به عنوان خواهان دعوی جلوگیری از حق هستید باید ثابت کنید که شخص مقابل متصرف ملک شما است. در صورتی که پیش از این اجازه استفاده از ملک را داشته است.
-
ملک غیر
رکن اصلی دیگر اینکه حق ارتفاق در ملک شخص دیگری بوده است. حال صاحب حق اِرتفاق به ملک شما راه پیدا کرده است و در نظر دارد که ملک شما را بنا به حق ارتفاق تصرف کند.
-
ممانعت
یک رکن دیگر برای جلوگیری از حق این است که صاحب حق جهت استفاده از عین حق اِرتفاق خارج از محدوده خود عمل کند. یعنی با سوء استفاده از حق ارتفاقی قصد تصرف ملک و مستغلات مالک اصلی را داشته باشد.
اثبات حق ارتفاق
اثبات حق ارتفاق مفهومی است که در حقوق و قوانین مورد استفاده قرار میگیرد و به معنای اثبات صحت یا درستی یک موضوع مورد بحث و اختلاف است. این موضوع میتواند شامل حقوق مالکیت، مسائل قراردادی، ادعاهای حقوقی و غیره باشد.
در حقوق مدنی، مسئله اثبات حق ارتفاق معمولاً به دو صورت مطرح میشود:
اثبات حق ارتفاق در موقعیت مدنی عمومی:
در این حالت، طرفی که ادعا میکند حقی دارد، باید اثبات کند که ادعایش صحیح است. به عبارت دیگر، او باید مدارک و شواهدی را ارائه دهد که نشان دهنده صحت ادعایش باشند.
اثبات حق ارتفاق در موقعیت ویژه:
در برخی موارد خاص، بار اثبات ممکن است بر عهده طرف دیگر باشد، به عنوان مثال، در برخی از حالات قراردادی، طرفی که ادعایی را رد میکند باید اثبات کند که ادعای مخالف صحیح نیست.
به طور کلی، در حالاتی که امکان اثبات وجود دارد، طرفان باید به شواهد و مدارک قانونی و منطقی اعتماد کنند تا حقیقت را اثبات کنند. در صورتی که امکان ارائه شواهد و مدارک مربوطه وجود نداشته باشد، ممکن است تصمیمات قانونی بر اساس شواهد موجود یا شواهد حدسی اتخاذ شود.
نمونه رای اثبات حق ارتفاق
برای ارائه دادخواست خود جهت به دست آوردن حق اِرتفاق باید نمونه رای اثباتی طبق ذیل آماده کنید و به تسلیم دادگاه درآورید. برای مثال در ادامه یک دادخواست اثبات حق ارتفاق را برای شما اورده ایم.
مشخصات خواهان:
نام…………..
نام خانوادگی………….
اقامتگاه………………
مشخصات خوانده:
نام………………..
نام خانوادگی………………
اقامتگاه………………
مشخصات وکیل
شرح خواسته:
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ….
با سلام احتراماً به استحضار میرسانم.
اینجانب به علت دلایل و مستندات ارائه شده به دادگاه دارای حق ارتفاق عبور/مجری و……….
در ملک خوانده واقع در …………….. هستم.
با توجه به این موضوع که حقوق اینجانب مورد انکار فرد خوانده میباشد بنابراین رسیدگی و صدور قانون و حکم بر اثبات حقوق ارتفاقی مربوطه به شرح خواسته شده مورد استدعاست.
با تشکر و احترام
سخن پایانی
امروز روش های اثبات مالکیت حق ارتفاق در قانون مدنی به طور کامل مشخص شده است. بنابراین برای اثبات مالکیت بر این حق میتوانید از طریق ارائه اسناد و مدارک، قرارداد، حضور شهادت شهود و حتی اقرار و هر مدرک دیگری ادعای خود را در محاکم حقوقی و مراکز کیفری ثابت کنید. اما برای جلوگیری از ضایع شدن حقوق ارتفاق خود باید از طریق محاکم قانونی و با سابقه اقدام کنید. برای انجام این کار وکلای پایه یک دادگستری حاذق ما در دفتر وکالت و مشاوره حقوقی گروه وکلا ایران دادگستر میتوانند دادخواست شما را به مراجع قانونی تنظیم و ارائه دهند.