نفقه زوجه در فاصله زمانی عقد تا زفاف ازدواج رسمی تا زمان شروع زندگی مشترک همچنان بر عهده زوج (شوهر) است. بر اساس قوانین شرعی و حقوقی در بسیاری از کشورها، به محض وقوع عقد نکاح، شوهر موظف به پرداخت نفقه به همسرش می‌باشد، حتی اگر زفاف (شروع زندگی مشترک) هنوز صورت نگرفته باشد. این نفقه شامل هزینه‌های معیشتی، پوشاک، مسکن و نیازهای ضروری زوجه است.
شرح نفقه زوجه در فاصله زمانی عقد تا زفاف
سئوال: در فاصله میان عقد تا انجام تمکین به معنی خاص، آیا زوجه استحقاق دریافت نفقه دارد یا خیر؟ در صورت بروز اختلاف بین زوجین در پرداخت نفقه در فرض سئوال صرف دلیل رابطه زوجیت کفایت می‌کند. یا آن که زوجه بایستی تمکین خود را نیز ثابت نماید؟
- نظر اکثریت: به مجرد وقوع عقد تکالیف زوجین بر همدیگر مستقر و زن بایستی تمکین نماید، و زوج نفقه پرداخت ناید و سبب دِین رابطه زوجیت است نه تمکین.
مبانی استدلال این گروه به شرح زیر می‌باشد:
- دو عامل سبب ایجاد دِین می‌شود و سبب ایجاد دِین در فقه و قانون مدنی متفاوت است. سبب ایجاد دِین به نظر مشهور فقهای امامیه تمکین است. ولی قانون مدنی از نظر مشهور تبعیت نکرده است، و سبب دِین نفقه را رابطه زوجیت اعلام کرده است.
ماده ۱۰۸۵ و ۱۰۸۶ قانون مدنی ناظر بر حق حبس در تمکین خاص است، و با توجه به نظر قانون مدنی زوجه استحقاق نفقه را خواهد داشت مگر این که خلاف آن ثابت شود.
- چنانچه زن با ارائه قباله نکاحیه از دادگاه درخواست نفقه مدت معینی از زمان گذشته را از شوهر بنماید. زوج ملزم به تأدیه آن است. مگر این که زوج ثابت نماید. که:
اولاً- نفقه زن در مدت مورد مطالبه تأدیه گردیده است.
ثانیاً- ثابت نماید که زن بعضی از وظایف زناشویی را انجام نداده و ناشزه است.
قول مشهور بر خلاف قانون مدنی تمکین شرط استحقاق نفقه زن میداند. بنابراین قول ، چنانچه زن در دادگاه مطالبه نفقه گذشته خود را از شوهر بنماید. کافی نیست که اثبات رابطه زوجیت خود را به وسیله قباله نکاحیه بنماید. بلکه باید ثابت کند که علاوه بر آن در مدت مزبور وظایف زناشویی را انجام می‌داده است
- نظر اقلیت: اقلیت به فتوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خویی (ره) تمسک جسته‌اند و اعلام داشته‌اند که در فاصله میان عقد و زفاف زن نفقه ندارد.
استدلال این گروه عبارت است. از:
- صرف دلیل رابطه زوجیت کفایل نمی‌کند و با فتوای آیت‌الله خوبی (ره) زن بایستی تمکین خود را ثابت نماید، و ماده ۱۰۸۵ ق.م. ناظر بر تمکین خاص است، و زوجه بایستی تمکین عام خود را ثابت نماید تا مستحق دریافت نفقه گردد.
- موسوم بین مردم است که در بین ازدواج تا تمکین خاص زوجه تفقه نمی‌گیرد، چون تمکین تام ندارد. در کشورهای عربی به محض عقد اجازه استمتاعات را به زوج می‌دهند. اما در ایران این طور نیست. زمان عقد چون تمکین خاص و تام ندارد، لذا نفقه ندارد ولی اگر زوجه اعلام آمادگی بکند، نفقه تعلق می‌گیرد و نفقه فرع بر تمکین است.
- در مدت زمان فاصله میان عقد و انجام زفاف، نفقه زوجه بر زوج واجب نیست، زیرا تمکین کامل صورت نگرفته است. سیره مستمره و رویه جاریه در جوامع اسلامی نیز موید این نظر می‌باشد.
- هرگاه زوجین در موضوع تمکین نزاع داشته باشند و زوجه مدعی تمکین و زوج منکر آن باشد ، چنانچه قول اول را قائل شویم زوج باید نشوز را اثبات نماید. زیرا به موجب آن نظریه نفقه با عقد ثابت شده و تا نشوز اثبات نگردد نفقه ساقط نمیشود. اما اگر پیرو نظریه مشهور باشیم، زوجه باید تمکین را ثابت کند، زیرا تمکین شرط ثبوت نفقه است، و تا زوجه حصول آن شرط را اثبات نکند طلب او ثابت نخواهد شد.
